Soil Testing and Crop Technician सॉईल टेस्टिंग अँड क्रॉप टेक्निशियन

 Soil Testing and Crop Technician 

सॉईल टेस्टिंग अँड क्रॉप टेक्निशियन

“सॉईल टेस्टिंग अँड क्रॉप टेक्निशियन” व्यापाराच्या एक वर्षाच्या कालावधीत उमेदवाराला व्यावसायिक कौशल्य, व्यावसायिक ज्ञान आणि नोकरीच्या भूमिकेशी संबंधित रोजगार कौशल्य यावर प्रशिक्षण दिले जाते. या व्यतिरिक्त आत्मविश्वास वाढवण्यासाठी उमेदवाराला प्रकल्प कार्य आणि अभ्यासेतर उपक्रम हाती घेण्याची जबाबदारी देण्यात आली आहे. व्यावसायिक कौशल्य विषयांतर्गत समाविष्ट असलेले विस्तृत घटक खालीलप्रमाणे आहेत:-

हा अभ्यासक्रम प्रामुख्याने माती परीक्षणाशी संबंधित आहे. प्रशिक्षणार्थी सुरक्षा आणि पर्यावरण, प्राथमिक प्रथमोपचार आणि अग्निशमन याविषयी शिकतो. त्याला व्यापार साधने, उपकरणे आणि त्यांचे मानकीकरण, कॅलिब्रेशनची कल्पना येते आणि विविध प्रकारच्या प्रयोगशाळेतील उपकरणे ओळखतात. माती परीक्षणासाठी प्रमाणित द्रावण आणि रासायनिक अभिकर्मक तयार करणे. प्रशिक्षणार्थी विविध गुणधर्म उदा. मातीचा पोत, pH मूल्य, आर्द्रता सामग्री, विद्युत चालकता, हायड्रॉलिक चालकता, सेंद्रिय कार्बन, केशन एक्सचेंज क्षमता इ. मॅक्रो आणि सूक्ष्म पोषक घटकांच्या अंदाजासाठी आणि मातीच्या नमुन्यांमध्ये पर्यावरणीय चिंतेच्या घटकांसाठी प्रशिक्षण दिले जाईल. प्रशिक्षणार्थी सिंचनाच्या पाण्याच्या गुणवत्तेची तपासणी करू शकतील, माती चाचणी अहवाल तयार करू शकतील आणि मातीच्या गुणधर्मांवर आधारित खत, डोस आणि त्यांच्या वापराच्या पद्धतीची शिफारस करू शकतील. प्रशिक्षणार्थी डेटा आणि इनपुट शिफारसी गोळा करण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञान (GPS/GIS) वापरण्यास शिकतो.

प्रशिक्षणार्थी विविध नांगरणी, नांगरणी आणि खड्डे काढण्याच्या अवजारांचा सराव करतात. विविध वातावरणातील घटकांचे मापन उदा. पाऊस, बॅरोमेट्रिक दाब, वाऱ्याचा वेग, सूर्यप्रकाशाचा कालावधी, सौर विकिरण आणि सापेक्ष आर्द्रता इ. विविध शेती यंत्रांचा सराव करा. बियाणे ड्रिल, ट्रॅक्टर, पॉवर वीडर, पॉवर टिलर, थ्रेशर्स आणि पॅडी ट्रान्सप्लांटर इ. क्षेत्र तयार करण्याचा सराव करा, बियाणे आणि खतांची आवश्यकता मोजा, रब्बी आणि खरीप पिकांची वाढ, पिकावरील रोग आणि कीटकांवर नियंत्रण उपाय, सिंचनाच्या विविध पद्धती आणि एकात्मिक कीड व्यवस्थापन. प्रशिक्षणार्थीद्वारे बियाणे चाचणी, प्रक्रिया आणि पॅकेजिंगचा सराव देखील केला जाईल. प्रशिक्षणार्थी सेंद्रिय शेतीचा सराव करतात ज्यात गांडूळ कंपोस्ट, ठिबक सिंचन इत्यादींचा समावेश आहे. पाणी साठवण तंत्राचा सराव आणि माती आणि ओलावा संवर्धन आणि पाण्याचे संरक्षण यासाठी आधुनिक तंत्रांचा वापर.

कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालयाच्या अंतर्गत प्रशिक्षण महासंचालनालय (DGT) अर्थव्यवस्थेच्या/ श्रमिक बाजाराच्या विविध क्षेत्रांच्या गरजा पूर्ण करणारे अनेक व्यावसायिक प्रशिक्षण अभ्यासक्रम ऑफर करते. व्यावसायिक प्रशिक्षण कार्यक्रम प्रशिक्षण महासंचालनालयाच्या (DGT) अंतर्गत दिले जातात. क्राफ्ट्समन ट्रेनिंग स्कीम (CTS) आणि अॅप्रेंटिसशिप ट्रेनिंग स्कीम (ATS) या व्यावसायिक प्रशिक्षण बळकट करण्यासाठी DGT च्या दोन पायनियर योजना आहेत.

आयटीआयच्या नेटवर्कद्वारे सीटीएस अभ्यासक्रम देशभरात वितरित केले जातात. ‘माती परीक्षण आणि पीक तंत्रज्ञ’ हा अभ्यासक्रम एक वर्षाचा आहे. यात प्रामुख्याने डोमेन क्षेत्र आणि कोर क्षेत्र समाविष्ट आहे. डोमेन क्षेत्रात (व्यापार सिद्धांत आणि व्यावहारिक) व्यावसायिक कौशल्ये आणि ज्ञान प्रदान करते, तर मुख्य क्षेत्र (रोजगार कौशल्य) आवश्यक मूलभूत कौशल्ये, ज्ञान आणि जीवन कौशल्ये प्रदान करते. प्रशिक्षण कार्यक्रम उत्तीर्ण केल्यानंतर, प्रशिक्षणार्थींना DGT द्वारे राष्ट्रीय व्यापार प्रमाणपत्र (NTC) प्रदान केले जाते जे जगभरात मान्यताप्राप्त आहे.

प्रशिक्षणार्थींनी हे दाखवून दिले पाहिजे की ते सक्षम आहेत:

 तांत्रिक मापदंड/दस्तऐवज वाचा आणि त्याचा अर्थ लावा, कामाच्या प्रक्रियेचे नियोजन आणि आयोजन करा, आवश्यक साहित्य आणि साधने ओळखा;

 सुरक्षा नियम, अपघात प्रतिबंधक नियम आणि पर्यावरण संरक्षण अटी यांचा योग्य विचार करून कार्य करा;

 नोकरी करत असताना व्यावसायिक कौशल्य, ज्ञान आणि रोजगारक्षमता कौशल्ये वापरा.

 मानक पॅरामीटरसह चाचणी निकालाचे मापदंड तपासा.

 संसाधनांचा इष्टतम वापर करून शेती करा.

 हाती घेतलेल्या कार्याशी संबंधित तांत्रिक बाबींचे दस्तऐवजीकरण करा.

2.2 प्रगती पथ

 पीक तंत्रज्ञ म्हणून उद्योगात सामील होऊ शकतो आणि वरिष्ठ तंत्रज्ञ, पर्यवेक्षक म्हणून पुढे प्रगती करू शकतो आणि व्यवस्थापकाच्या स्तरापर्यंत वाढू शकतो.

 संबंधित क्षेत्रात उद्योजक होऊ शकतो.

 एंट्री लेव्हल कुशल कामगार म्हणून खत आणि बियाणे उद्योगात सामील होऊ शकतात.

 नमुना संग्राहक आणि फील्ड-चाचणी तंत्रज्ञ म्हणून माती परीक्षण प्रयोगशाळांमध्ये सामील होऊ शकतात.

 पीक विकास, माती परीक्षण, बियाणे आणि खते या क्षेत्रात उद्योजक होऊ शकतो.

 DGT अंतर्गत प्रगत डिप्लोमा (व्यावसायिक) अभ्यासक्रमांना लागू होऊ शकतात.